တို့ဗမာ အစည်းအရုံး၏ သုံးရောင်ခြယ်အလံ
၂၄ ဧပြီ ၁၉၁၆
အီစတာတော်လှန်ရေး
"အီစတာ တော်လှန်ရေး"သည် ရန်ကုန်မြို့ အပါအဝင် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ကိုလိုနီလက်အောက်ခံများ၏ စိတ်အာရုံကို ဖမ်းစားနိုင်ခဲ့သည်။ အိုင်ယာလန်ပြည် (Ireland) တွင် ဗြိတိသျှ အုပ်ချုပ်ရေးကို လက်နက်ကိုင်၍ ဆန့်ကျင်တော်လှန်မှုသည် ၁၉၁၆ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၄ ရက်နေ့တွင် စတင်ခဲ့ပြီး အီစတာတစ်ပတ်လုံး ကြာမြင့်ခဲ့သည်။ ထိုတော်လှန်ရေးကြီးမှာ မအောင်မြင်သော်လည်း ဗြိတိသျှ အင်ပါယာတစ်ခုလုံး ဂယက်ရိုက်စေခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် ထိုစဥ်က အိန္ဒိယပြည်၏ ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်နေဆဲ မြန်မာပြည် အပေါ် ကြီးစွာသက်ရောက်မှု ရှိခဲ့သည်။
၁၉၁၆ ခုနှစ်သည် မြန်မာ့သမိုင်းကြောင်း၏ အလှည့်အပြောင်း ကာလ ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထိုနှစ်အစောပိုင်းတွင် သီပေါမင်း နတ်ရွာစံရာ သက်ဦးဆံပိုင်အုပ်ချုပ်သော ပဒေသရာဇ်စနစ်နှင့် ကုန်းဘောင်မင်းဆက်တို့ အပြီးတိုင် အဆုံးသတ်သွားခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် (အိန္ဒိယကွန်ဂရက်ပါတီသည် မဟတ္တမဂန္ဒီ၏ ခေါင်းဆောင်မှုအောက်သို့ ရောက်ရှိတော့မည် ဖြစ်ရာ) အိန္ဒိယပြည်နှင့် အိုင်ယာလန်နိုင်ငံတို့ရှိ တိုးတက်မှုများကို မြင်ရသောအခါ မြန်မာတို့၏စိတ်ဓာတ်များ နိုးကြားတက်ကြွလာကာ ခေတ်သစ် အမျိုးသားနိုင်ငံရေး မွေးဖွားလာခဲ့သည်။
၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် အိုင်ယာလန် ပြည်သူ့သမ္မတ နိုင်ငံ အဖြစ် ကြေညာလိုက်ခြင်း၊ နောက်ဆက်တွဲ အဖြစ် ဗြိတိသျှတို့နှင့် စစ်တိုက်ခြင်း၊ အင်္ဂလိပ်-အိုင်ယာလန် သဘောတူစာချုပ်၊ ၁၉၂၁ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်သော အိုင်ယာလန် ပြည်ထောင်စု နိုင်ငံတော် တည်ထောင်ခြင်းစသည့် အဖြစ်အပျက်များ အားလုံးကို မြန်မာတို့က အထူးစိတ်ဝင်စားခဲ့သည်။ ခေတ်သစ် နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင် မျိုးဆက်သစ်များ ဖြစ်သည့် ဦးမေအောင်၊ ဦးဘဖေနှင့် ဦးချစ်လှိုင်တို့သည် အိုင်ယာလန်နိုင်ငံကို သာဓကယူကာ "ဟုမ်းရူး" (Home Rule) အမြန်ပေးရန်နှင့် "လွတ်လပ်သော မြန်မာပြည်" ဖြစ်လာနိုင်ရန် တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ အိုင်းရစ်ချ် အမျိုးသားရေး ပါတီ Sinn Fein ၏ အရေးအသားများကို ပုံမှန်ဘာသာပြန်ဆိုမှု ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ “Sinn Fein” ဆိုသည့် စကားလုံးသည် "မိမိတို့ ကိုယ်တိုင်" ဟု အဓိပ္ပါယ် ရပြီး မြန်မာတို့၏ “ဒို့ဗမာ” ဟူသော အသုံးနှင့် မကွာခြားလှပေ။ ဒို့ဗမာ အလံ (ယခု နိုင်ငံတော်အလံ၏ အခြေခံ) သည်လည်း အိုင်ယာလန်နိုင်ငံ၏ သုံးရောင်ခြယ်အလံကို အခြေခံထားခြင်း ဖြစ်သည်။
၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်များတွင် ဒေလီအစိုးရနှင့် လန်ဒန်အစိုးရမှ ချမှတ်ပေးသည့် ဖွဲ့စည်းပုံဥပဒေ တစ်ဆင့်ချင်း ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လမ်းကြောင်းနှင့်ပတ်သက်ပြီး စိတ်မရှည်ကြသော မြန်မာများစွာ ရှိခဲ့သည်။ ယင်းတို့က အိုင်ယာလန်နိုင်ငံကို တော်လှန်ရေး နမူနာ အဖြစ် မြင်ကြသည်။ လိုအပ်ပါက အိုင်ယာလန်နိုင်ငံကဲ့သို့ အကြမ်းဖက်သင့်လျှင် အကြမ်းဖက်ရမည်ဟု လက်ခံထားကြသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ဦးအောင်ဆန်းကိုပင် ၁၉၂၂ ခုနှစ်တွင် လုပ်ကြံခံရသော အိုင်ယာလန် တော်လှန်ရေး ခေါင်းဆောင်နှင့် ခိုင်းနှိုင်းကာ “မြန်မာပြည်၏ မိုက်ကယ်ကောလင်းစ် - Michael Collins of Myanmar” ဟု ခေါ်ဆိုခဲ့ကြသေးသည်။ အိုင်ယာလန်နိုင်ငံ နည်းတူ မြန်မာပြည်သည်လည်း ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် ဓနသဟာယနိုင်ငံဝင် အဖြစ်မှ နှုတ်ထွက်ခဲ့သည်။ ယခင်ဗြိတိသျှ လက်အောက်ခံနိုင်ငံများ အနက် ဓနသဟာယအဖွဲ့မှ နှုတ်ထွက်ခဲ့သော ရှားရှားပါးပါး နှစ်နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။
စစ်သမိုင်းပြတိုက် (Imperial War Museum - IWM) မှ ရရှိသော ဤဓါတ်ပုံတွင် ၁၉၂၂ ခုနှစ်လယ်က အင်္ဂလိပ်-အိုင်းရစ် သဘောတူစာချုပ်ပါ အချက်များကို အငြင်းပွားကြရာမှ စတင်ခဲ့သော တိုက်ခိုက်မှုများ ဖြစ်ပွားနေစဥ် အိုင်ယာလန်နိုင်ငံ (Ireland)၊ ဒပ်ဗလင်မြို့ (Dublin) ၏ ကောလိပ်လမ်း (College Street) တွင် ပြုလုပ်ထားသော အတားအဆီးတွင် အိုင်းရစ် ပြည်ထောင်စု တပ်မတော်သားများ ခုခံနေကြပုံကို တွေ့မြင်နိုင်သည်။
ဗြိတိသျှ မြန်မာ (၁၈၂၆ - ၁၉၄၂) မှ နောက်ထပ် အကြောင်းအရာများ ဆက်လက်လေ့လာရန်