အမေ့ခံအတိတ်
အမေ့ခံအတိတ်

ဗြိတိသျှ မြန်မာ (၁၈၂၆ - ၁၉၄၂)

လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း တစ်ရာကျော်က ဗြိတိသျှလူမျိုးတို့သည် ယနေ့ခေတ် မြန်မာပြည်ကို အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြပြီး နိုင်ငံရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် လူမှုအဖွဲ့အစည်း အားလုံးကို ထိန်းချုပ်ထားခဲ့သည်။

ထိုသို့ အုပ်ချုပ်ခဲ့စဥ်က ဗြိတိသျှ မြန်မာပြည်သည် တည်ငြိမ်အေးချမ်းမှု မရှိဘဲ အပြောင်းအလဲများနှင့် ဆူပူထကြွမှုများကို ကြုံတွေ့ခဲ့ရသည်။ အိန္ဒိယပြည်တွင် ဆောင်ရွက်ခဲ့သကဲ့သို့ပင် နယ်ချဲ့အစိုးရက အုပ်ချုပ်နေသည့် မင်းဆက်တို့ကို ဖြုတ်ချရာ အိန္ဒိယပြည်၏ နောက်ဆုံးသောာ မဂိုဘုရင်ကို ရန်ကုန်မြို့တွင် လျှို့ဝှက်မြှုပ်နှံခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးသော မြန်မာဘုရင်၏ အဆက်အနွယ်များကမူ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ကာလကတ္တားမြို့ (Kolkata) ၏ ဆင်းရဲသားရပ်ကွက်တွင် မွဲတေစွာ နေထိုင်ကြရသည်။

ဤကာလတွင် သရုပ်လက္ခဏာသစ်များနှင့် နိုင်ငံရေးစနစ်သစ်များ စူးစမ်းရှာဖွေခဲ့ကြပြီး ဗြိတိသျှတို့၏ အုပ်ချုပ်မှုကို ဆန့်ကျင်ကြရာမှ အထက်မြန်မာပြည် အနှံ့အပြားတွင် လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေးများ ပေါ်ပေါက်လာပြီး ဗြိတိသျှတို့က 'ငြိမ်ဝပ်ပိပြားရေး' အတွက် ဆောင်ရွက်ခဲ့ရသည်။ ထိုမှသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ် မတိုင်မီ ဆယ်စုနှစ်များ အတွင်း ပြင်းထန်သော နိုင်ငံရေး ဆွေးနွေးမှုများ၊ ဆန့်ကျင်ဆန္ဒပြခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေး အခင်းအကျင်းတွင် ဗြိတိန်နိုင်ငံတွင် ပညာသင်ခဲ့သည့် မြန်မာ့နိုင်ငံရေးသမားများနှင့် ၁၉၁၆ ခုနှစ်က အိုင်ယာလန်နိုင်ငံ၏ အီစတာ တော်လှန်ရေးကို အားကျသည့် ပြည်တွင်းဖြစ် နိုင်ငံရေး လှုပ်ရှားသူများ ရှိနေခဲ့သည်။ ပထမဆုံးသော ရွေးကောက်ပွဲကို ၁၉၂၂ ခုနှစ်တွင် ကျင်းပခဲ့ပြီး ဆယ်နှစ်အကြာတွင် လန်ဒန်မြို့ (London) ၌ ပြုလုပ်သော မြန်မာပြည်ဆိုင်ရာ စားပွဲဝိုင်း ဆွေးနွေးပွဲတွင် မြန်မာပြည်ကို ဗြိတိသျှ အိန္ဒိယပြည်မှ ခွဲထုတ်ရန် ဆုံးဖြတ်ချက် ချလိုက်သည်။ ဤသည်မှာ ၂၀ ရာစု မြန်မာ့သမိုင်းတွင် အရေးအကြီးဆုံးသော ဆုံးဖြတ်ချက် ဖြစ်ပေသည်။

အင်ပါယာကြီးတွင် ပါဝင်လာ၍ ပို့ဆောင်ဆက်သွယ်ရေး နည်းပညာ တိုးတက်လာသည်နှင့် အမျှ မြန်မာပြည်သည် ယခင်ကနှင့် မတူတော့ဘဲ ကမ္ဘာအနှံံ့အပြားနှင့် အဆက်အစပ် ပိုများလာသည်။ ပထမကမ္ဘာစစ်တွင် ချင်းလူမျိုး၊ ကချင်လူမျိုး၊ မြန်မာလူမျိုးနှင့် ကရင်လူမျိုး ထောင်ချီ ပါဝင်ခဲ့ကြသလို ရန်ကုန်မြို့သည်လည်း ခရီးဝေးသွား ပုဂ္ဂလိက လေကြောင်းလိုင်းများ ခရီးတစ်ထောက် နားရာ ဖြစ်လာသည်။ ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးပျက်ကပ်ကြီး မတိုင်မီ အထိ ဆန်စပါး၊ ကျွန်းသစ်နှင့် ရေနံ တင်ပို့ရာမှ အကြီးအကျယ် မြတ်စွန်းကြပြီး လုပ်ငန်းများ တိုးတက်ကြီးပွားခဲ့ကြသည်။ တစ်ခေတ်တစ်ခါက ဘားမားရေနံကုမ္ပဏီသည် ကမ္ဘာတွင် အကြီးဆုံးသော နိုင်ငံတကာ ကုမ္ပဏီကြီး တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။

၁၉၂၇ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်မြို့၌ နေထိုင်ခဲ့ဖူးသော ချီလီလူမျိုး ကဗျာဆရာ ပါဘလိုနေရူးဒါ (Pablo Neruda) က ထိုခေတ်အခါများက ဗြိတိသျှ မြန်မာပြည်၏ မြို့တော်သည် "သွေးချွေးနှင့် ရွှေရောင်ခြယ် အိပ်မက်များ၏ မြို့တော်" ဟု ကဗျာတစ်ပုဒ်တွင် တင်စားဖူးလေသည်။

Historic Events

ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးပျက်ကပ်မှ အဓိကရုဏ်းနှင့် တော်လှန်ပုန်ကန်မှုများ

၁၉၃၀ ပြည့်နှစ်များက မြန်မာပြည်မှာ အကြပ်အတည်းပုံထဲ ရောက်နေခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က မြန်မာပြည်သည် ဗြိတိသျှ အိန္ဒိယ၏ ပြည်နယ်တစ်ခု အဖြစ်သာ ရှိနေသေးသည်။ "ဒိုင်အာခီ" စနစ်သစ်အောက်တွင် ရွေးကောက်ပွဲ နိုင်ထားသည့် အမတ်များနှင့် ဗြိတိသျှ အစိုးရက ခန့်အပ်သော အမတ်များ ပါဝင်သည့် ဥပဒေပြု လွှတ်တော်က ရွေးချယ်တင်မြှောက်ထားသည့် ဝန်ကြီးများဖြင့် အစိုးရအဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းလိုက်သည်။ ၁၉၂၂ ခုနှစ်၊...

အပြည့်အစုံ ဖတ်ရန်

၁၉၀၃ ခုနှစ် အစောပိုင်းကာလက မြန်မာပြည်သို့ လာရောက်ခဲ့သော နာမည်ကျော် ဂါထရုဘဲလ်

၁၉၀၃ ခုနှစ် အစောပိုင်းကာလက ဗြိတိသျှလူမျိုး စွန့်စားရေးသမား၊ ရှေးဟောင်း သုတေသန ပညာရှင်၊ အုပ်ချုပ်ရေးမှူးနှင့် သူလျှိုဖြစ်သူ ဂါထရုဘဲလ် (Gertrude Bell) သည် မြန်မာပြည်တွင် ရက်သတ္တပတ် အနည်းငယ်ကြာ နေထိုင်ခဲ့ဖူးလေသည်။ ရစ်ဒ်လေစကော့ (Ridley Scott) ရိုက်ကူးမည့် အတ္ထုပ္ပတ္တိ  ရုပ်ရှင်ဇာတ်ကားတွင် ဘဲလ် အဖြစ် အိန်ဂျလီနာဂျိုလီ (Angelina Jolie) မှ သရုပ်ဆောင်ရန်...

အပြည့်အစုံ ဖတ်ရန်

မြန်မာပြည်၏ ဘဟာအီဘာသာဝင်များ

၁၉၃၀ ပြည့်နှစ်က ရိုက်ကူးခဲ့သော ဤဓါတ်ပုံတွင် မန္တလေးမြို့မှ ဘဟာအီဘာသာရေး ခေါင်းဆောင်များကို တွေ့ရသည်။ ဘဟာအီဘာသာ ယုံကြည်သူများသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ အသေးငယ်ဆုံးနှင့် လူသိအနည်းဆုံးသော ဘာသာရေး လူနည်းစုများထဲမှ တစ်စု ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဘဟာအီဘာသာ ယုံကြည်သူ ရှစ်သောင်းခန့် နေထိုင်လျက် ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ ဘဟာအီ ဘာသာသည် ၁၉ ရာစုနှစ် အလယ်ပိုင်းခန့်တွင် စတင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး...

အပြည့်အစုံ ဖတ်ရန်

၁၉၀၀ ပြည့်နှစ်လွန်များက ဗြိတိသျှဆရာဝန်မှ မန္တလေး မြို့သူမြို့သားများအား ပလိပ်ရောဂါ ကာကွယ်ဆေးထိုးပေးနေစဉ်

၁၉၀၀ ပြည့်နှစ်လွန် အစောပိုင်းကာလတွင် ကမ္ဘာအနှံ့အပြား၌ အကျိတ် ထွက်သော ပလိပ်ရောဂါ ကူးစက်ပြန့်ပွားရာ လူပေါင်း ၁၅ သန်းကျော် သေဆုံးခဲ့သည်။ ယူနန်ဒေသ၌ စတင်ဖြစ်ပွားသည့် ထိုပလိပ်ရောဂါကြောင့် ၁၉၀၅ - ၁၉၀၆ ခုနှစ်များက ရန်ကုန်မြို့နှင့် မန္တလေးမြို့၌ လူပေါင်းထောင်ချီကာ သေကြေပျက်စီးစေခဲ့သည်။  ဖော်ပြပါ ဓာတ်ပုံတွင် မန္တလေးမြို့၌ ဗြိတိသျှ ဆရာဝန်တစ်ဦးမှ မြို့သူမြို့သားများအား "ကာကွယ်ဆေး"...

အပြည့်အစုံ ဖတ်ရန်

လျှို့ဝှက်ဆန်းကြယ်သော မြန်မာမင်းသားတစ်ပါး?

ဖော်ပြပါဓာတ်ပုံသည် လန်ဒန်မြို့ရှိ အမျိုးသားဓာတ်ပုံပြခန်းမှ ဖြစ်သည်။ ထိုပြခန်းတွင် ပြသခံခဲ့ရသည့် မြန်မာလူမျိုး အနည်းငယ်သာ ရှိခဲ့သည်။ ပုံပါပုဂ္ဂိုလ်ကို မင်းတုန်းမင်း၏ မြစ်တော်တစ်ဦး မင်းသား မောင်မောင်ကြီး အဖြစ် စာရင်းသွင်းထားသည်။ အခြားတစ်နေရာတွင် သီပေါမင်း၏ မြေးတော် အဖြစ် စာရင်းသွင်းထားသည်ကို တွေ့ရသည် (ထိုကဲ့သို့ မဖြစ်နိုင်)။ သူ၏ ဖခင်မှာ မင်းသား မောင်မောင်ဦးဟု ဆိုသော်လည်း (မင်းတုန်းမင်း၏...

အပြည့်အစုံ ဖတ်ရန်

မြန်မာပြည်၏ ဂိုအာလူမျိုးများ

တစ်ချိန်တစ်ခါက ဂိုအာလူမျိုး (Goans) အသိုင်းအဝိုင်းကြီး တစ်စုသည် ရန်ကုန်မြို့တွင် နေထိုင်ခဲ့ဖူးသည်။ (ယင်းတို့သည် အိန္ဒိယပြည်ရှိ ပေါ်တူဂီ (Portuguese) လက်အောက်ခံ ဂိုအာမြို့ (Goa) မှ လာကြသည်။) ပုံပါ အဆောက်အဦမှာ ရန်ကုန်မြို့ရှိ ဂိုအာလူမျိုးပိုင် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းကြီးတစ်ခု ဖြစ်၍ အမှတ် ၄၆၅ ဒလဟိုစီလမ်း (မဟာဗန္ဓုလလမ်း) ၌ တည်ရှိခဲ့သော ဒီဆူဇာ...

အပြည့်အစုံ ဖတ်ရန်

မြန်မာ့ခေတ်သစ်သမိုင်းတွင် အရေးပါဆုံးသော ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦး ဖြစ်သည့် ဦးတင်ထွဋ်

ခေတ်သစ်မြန်မာ့သမိုင်းတွင် အရေးပါလှသည့် ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦး ဖြစ်သော ဦးတင်ထွဋ်ကို ၁၈၉၅ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် မွေးဖွားခဲ့ပြီး အင်္ဂလန်နိုင်ငံရှိ ဒါဝစ်ချ်ကောလိပ် (Dulwich College) နှင့် ကမ်းဘရစ်ချ်တက္ကသိုလ် (Cambridge)၊ ကွင်းစ်ကောလိပ် (Queen's College) တို့တွင် ပညာဆည်းပူးခဲ့သည်။ ကောလိပ်၌ ရက်ဘီ (Rugby) ကစားသမား အဖြစ် လူသိများခဲ့ပြီး ကျောင်းရက်ဘီအသင်း၏...

အပြည့်အစုံ ဖတ်ရန်

၁၉၃၅ ခုနှစ်က လန်ဒန်-ရန်ကုန်သို့ တိုက်ရိုက်ပျံသန်းသော အင်ပီးရီးရယ်လေကြောင်းလိုင်း

ခရီးသည်တင် လေကြောင်းလိုင်းများ စတင်ပေါ်ပေါက်လာသည့် အစောပိုင်း ဆယ်စုနှစ်များတွင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ (England) မှ သြစတြေးလျနိုင်ငံ (Australia) သို့ ပျံသန်းသော ခရီးသည်နှင့် ကုန်တင်လေယာဉ်များသည် ရန်ကုန်မြို့တွင် ခရီးတစ်ထောက် နားလေ့ ရှိကြသည်။ အင်ပီရီရယ် လေကြောင်းလိုင်း (Imperial Airways) သည် ဗြိတိသျှ အစိုးရက "ဗြိတိန်နိုင်ငံနှင့် ပင်လယ်ရပ်ခြားတွင် တည်ရှိသည့် အကျိုးစီးပွားကို ချိတ်ဆက်ပေးရန်...

အပြည့်အစုံ ဖတ်ရန်

အင်္ဂလန်မှ မြန်မာတန်း၊ ၁၉၂၄-၁၉၂၅ခုနှစ် ဗြိတိသျှအင်ပါယာပြပွဲကြီး

၁၉၂၄ - ၁၉၂၅ ခုနှစ် ဗြိတိသျှအင်ပါယာပြပွဲကြီးသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ကျင်းပခဲ့ဖူးသည့် ပြပွဲများအနက်မှ အကြီးမားဆုံးသောပြပွဲကြီး ဖြစ်ခဲ့သည်။ (လန်ဒန်မြို့ - London အနီးတွင် တည်ရှိသော) ဝမ်ဘလီ (Wembley) သို့ ပြပွဲကို ကြည့်ရှုရန် လူပေါင်း ၂၇ သန်းကျော် လာရောက်ခဲ့သည်။ မြေဧက ရာပေါင်းများစွာကို နေရာယူထားသော ထိုပြပွဲကြီးတွင် အင်ဂျင်နီယာ၊ ကဗျာ၊ ဂီတ၊...

အပြည့်အစုံ ဖတ်ရန်

ကရင်လူမျိုး နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင် ဒေါက်တာ စံစီပိုး

သူ့ခေတ်သူ့အခါက ကရင်လူမျိုး နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်တစ်ဦး ဖြစ်ခဲ့သည့် ဒေါက်တာ စံစီပိုးကို ၁၈၇၀ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၄ ရက်နေ့ ပုသိမ်မြို့ အနီးတွင် ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ အသက် ၁၄ နှစ် အရွယ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသို့ ရောက်သွားခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် အယ်လ်ဘန်နီမြို့ (Albany) ၌ ဆေးပညာ သင်ယူခဲ့သည်။ သူသည် ပထမဦးဆုံးသော မြန်မာ-အမေရိကန်လူမျိုး...

အပြည့်အစုံ ဖတ်ရန်