122 BC
တရုတ်-မြန်မာ စီးပွားရေးစင်္ကြံ အတွက် ပထမဦးဆုံးအကြိမ် ကြိုးပမ်းမှု
room China
ဘီစီ ၁၂၂ တွင် တရုတ်ဧကရာဇ်သည် တရုတ်ပြည်မှ (မကြာသေးမီက ရှာဖွေတွေ့ရှိထားသည့်) အိန္ဒိယပြည်သို့လည်းကောင်း၊ အိန္ဒိယပြည်ကို ကျော်လွန်ကာ တိုင်းတစ်ပါးသစ်များဆီသို့လည်းကောင်း ပေါက်ရောက်သည်ဟု ဆိုနေကြသည့် အနောက်တောင်အရပ်မှ လမ်းကြောင်းတစ်ခုကို ရှာဖွေရန် အထူးအဖွဲ့တစ်ဖွဲ့ကို စေလွှတ်လိုက်သည်။
ထိုမတိုင်ခင်က နှစ်အနည်းငယ်က နယ်မြေသစ် ရှာဖွေသူ ဇောင်ကျန့် (Zhang Qian) သည် မြောက်ဘက်လမ်းကြောင်း အတိုင်း ခက်ခဲကြမ်းတမ်းစွာ ခရီးရှည်ကြီး ထွက်သွားပြီးနောက် ဧကရာဇ်နန်းတော်သို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က တရုတ်တို့ သိရှိထားသော ကမ္ဘာ၏ အစွန်အဖျားထိ သူ ရောက်ခဲ့သည်။ ဇောင်ကျန့်သည် တရုတ်တို့၏ ရန်ဘက် ဇိုင်နူ (Xiongnu) လူရိုင်းများ၏ သုံ့ပန်း အဖြစ် နှစ်အတော်ကြာ နေခဲ့ရသေးသည်။ ယင်းနောက် ကျယ်ပြောသော သဲကန္တာရများ၊ ဖုန်းဆိုးမြေများကို ဖြတ်ကျော်ကာ လူသူအရောက်အပေါက် မရှိသော ထူးထူးဆန်းဆန်း နေရာများသို့ ရောက်ခဲ့သည်။ ဇောင်ကျန့်က ဖာဂန်နာ (Fergana) တောင်ကြားနှင့် နောင်တစ်ချိန်တွင် ပိုးလမ်းမကြီးဟု အမည်တွင်လာမည့် လမ်းတစ်လျှောက်ရှိ သဲကန္တာရထဲမှ အိုအေစစ်မြို့များ အကြောင်း၊ ဘက်ထရီးယားပြည် (Bactria) သို့ ခရီးဆက်ပုံ အကြောင်းများ ပြောပြခဲ့သည်။ ဘက်ထရီးယားပြည် ဆိုသည်မှာ ယနေ့ အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံ (Afghanistan) တည်နေရာ ဖြစ်ပြီး ထိုစဉ်က ဂရိ (Greek) နှင့် ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှု ထွန်းကားရာ ဒေသတစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။ သူသည် ဝေးလံခေါင်ဖျား ဒေသများ ဖြစ်သည့် ပါရှားပြည် (Persia) နှင့် မက်ဆိုပိုတေးမီးယားပြည် (Mesopotamia) တို့ အပြင် “ရှင်ဒု - Shendu” ဟု ခေါ်သော အိန္ဒိယပြည်ထိ ခရီးဆန့်ခဲ့ကြောင်း ပြန်ပြောပြသည်။ အိန္ဒိယပြည်မှာ ပူအိုက်စွတ်စိုပြီး ဒေသခံများသည် စစ်တိုက်လျှင် ဆင်စီးတိုက်ကြသည်ဟု ဆိုသည်။ မြို့အသီးသီး တည်ထောင်ကာ အုပ်ချုပ်သော ဘုရင့်တိုင်းပြည်များ ဖြစ်ကြောင်း၊ စာရေးသားမှု စနစ် ရှိကြောင်းနှင့် သမုဒ္ဒရာကို ရွက်လွှင့်သွားလာကြသော ကုန်သည်များလည်း ရှိကြောင်း ပြောပြခဲ့သည်။
ထို့အပြင် နယ်မြေသစ် ရှာဖွေသူ ဇောင်ကျန့်က အလွန်အံ့အားသင့်ဖွယ်ရာ အကြောင်းအရာ တစ်ခုကိုပါ ပြောခဲ့သည်။ ဘက်ထရီးယားဈေးထဲတွင် တရုတ်ပြည် ရှူ (Shu) ဒေသထွက်ကုန် ပိတ်စများနှင့် ဝါးလုံးများကို ရောင်းချနေကြောင်း သတိပြုမိခဲ့သည်ဟု သူက ဆိုလေသည်။ ရှူဒေသသည် ယနေ့ခေတ် စီချွမ်ပြည်နယ် (Sichuan) ဖြစ်ပြီး ရှေးခေတ်တရုတ်ပြည်၏ အနောက်တောင်ဘက် အစွန်းရှိ ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ဇောင်ကျန့် မတိုင်မီက ဤလမ်းကြောင်း အတိုင်း အခြား တရုတ်လူမျိုးများ လာခဲ့ဖူးပါသလားဟု မေးရာ မလာခဲ့ဖူးကြောင်း ပြောကြသည်။ ပြောပြချက်များအရ ရှူဒေသထွက် ကုန်ပစ္စည်းများသည် အိန္ဒိယပြည်မှ တစ်ဆင့် ဝင်လာခြင်း ဖြစ်ကြောင်း သိရှိရသည်။ ထိုအခါ သူသဘောပေါက်လိုက်သည်မှာ တရုတ်ပြည်မှ အိန္ဒိယကမ္ဘာသို့ သွားနိုင်သော အနောက်တောင်ဘက် လမ်းကြောင်း တစ်ခု ရှိကိုရှိရမည်။ ထိုအချက်မှလွဲပြီး ကျန်တာ မဖြစ်နိုင်။
လက်ရှိ ရှိနေသည့် မြောက်ပိုင်းလမ်းမှာ အန္တရာယ် ထူပြောသည်။ ရေကြည်ရာ မြက်နုရာ လှည့်လည်နေထိုင်ကြသော လူမျိုးစုတစ်ခု ဖြစ်သည့် ဇိုင်နူ (Xiongnu) တို့၏ နယ်နိမိတ် အစွန်အဖျားကို ဖြတ်သွားရမည်။ ခေတ်သစ် တူရကီ ဘာသာ (Turkish)၊ မွန်ဂိုဘာသာ (Mongolian) တို့နှင့် ခပ်ဆင်ဆင် ဘာသာစကားကို ပြောဆိုသော ဇိုင်နူလူမျိုးတို့သည် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်လှသည်။ မရှေးမနှောင်းကပင် ဇိုင်နူတို့သည် ပြိုင်ဘက် ဖြစ်သော ယွေဇီလူမျိုး (Yuezhi) တို့ကို တိုက်ခိုက်အနိုင်ရခဲ့ပြီး ယွေဇီဘုရင်ကို သတ်ဖြတ်ကာ ယင်း၏ဦးခေါင်းခွံကို ခွက်တစ်ခွက် အဖြစ် ပြုလုပ်လိုက်ကြလေသည်။ အနောက်တောင်လမ်းသည် မြောက်ပိုင်းလမ်းမှ အန္တရာယ်ကို ရှောင်ကွင်းနိုင်မည့် လမ်းတစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပေသည်။ အိန္ဒိယပြည်နှင့် တိုက်ရိုက် အဆက်အသွယ် ရမည်ဆိုလျှင် တရုတ်နှင့် အိန္ဒိယပြည်တို့ မဟာမိတ်ဖွဲ့ပြီး နှစ်နိုင်ငံကြား ရှိနေသော ထိုလူရိုင်းတို့ကို ချေမှုန်းနိုင်ပေလိမ့်မည်။
သို့သော် လေ့လာစူးစမ်းရေးအဖွဲ့မှာ အောင်မြင်မှု မရရှိခဲ့ပါ။ တရုတ်ဧကရာဇ်၏ သံတမန်များသည် ရှူ သို့မဟုတ် စီချွမ်ပြည်မှ စတင်ထွက်ခွာပြီး တောင်ဘက်သို့ လပေါင်းများစွာ ခရီးဆန့်ခဲ့သည်။ ချောက်ကမ်းပါးကြီးများကို တက်၊ ကျဉ်းမြောင်းသော တောလမ်းများကို ဖြတ်၊ ကျားများနှင့် ဧရာမမြွေကြီးများကို ရင်ဆိုင်ကာ ခရီးနှင်လာခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က ဟန်မင်းဆက် ဝုဧကရာဇ် (Emperor Wu) သည် ယနေ့ခေတ် အရှေ့တရုတ်ပြည်မှ ခေတ်သစ် ဗီယက်နမ် (Vietnam) နှင့် တောင်ကိုရီးယားပြည် (South Korea) တို့ အထိ သြဇာ ဖြန့်ကျက်ထားနိုင်ခဲ့သည်။ ပစိဖိတ်ပင်လယ် ကမ်းရိုးတန်း (Pacific coast) အကြောင်း သိရှိထားပြီသား ဖြစ်သည်။ သို့သော် ယခုတော့ သံအဖွဲ့သည် မကြားဖူး မမြင်ဖူးသော မျိုးနွယ်စုများ ပတ်ပတ်လည် ဝိုင်းနေသည့် ကုန်းတွင်းပိုင်းသို့ ရောက်ရှိနေခဲ့ပြီး အိန္ဒိယပြည်က ဘယ်လောက်ဝေးဝေးတွင် ရှိနေမည်လဲ အတတ်မပြောနိုင်။
သံအဖွဲ့သည် ခေတ်မီ တရုတ်လူမှုအဖွဲ့အစည်း တည်ရာ အစွန်ဆုံး နယ်နိမိတ်ရှိ ယျဲလန်ပြည် (Yelang) ကို ဖြတ်ကျော်ပြီးနောက် တောင်ဘက်သို့ ဆက်သွားရာ နောက်ဆုံးတွင် ဒီယန်ပြည် (Kingdom of Dian) သို့ ရောက်ရှိခဲ့တော့သည်။ ဒီယန်ပြည်သည် မြန်မာပြည်အနီး ယနေ့ ယူနန်ပြည်နယ် (Yunnan) တည်နေရာတွင် တည်ရှိခဲ့ပြီး ထိုစဉ်က ဒီယန်ပြည် အကြောင်းကို တရုတ်ဧကရာဇ် နန်းတော်မှ မသိရှိထားခဲ့ပေ။ ဒီယန်ဘုရင်သည် သံတမန်များကို ကောင်းကောင်းမွန်မွန်ပင် ဧည့်ခံပါသည်။ သို့သော် အရှေ့ဘက်သို့ ဆက်သွားပါက ကူမင် (Kumming) ဟု ခေါ်သော လူမျိုးများက ပိတ်ဆို့နေကြောင်း ပြောပြခဲ့သည်။ ထိုအရပ်သို့ ဆက်မသွားရန်လည်း တားခဲ့သည်။ ဉာဏ်များသော ဒီယန်ဘုရင်က သူ့ဒေသ၏ ကုန်သွယ်ရေး လမ်းကြောင်းကို လက်ဝါးကြီးအုပ်ထားလို၍ ထိုသို့ ပြောခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။ ထိုအခိုက်တွင် ယင်းအနေနှင့် ခရုခွံက အစ ကြံ့ချိုအထိ ကုန်သွယ်မှုမျိုးစုံ လုပ်နိုင်လျက် ရှိသည်။ မည်သို့ဆိုစေ သူ၏ဧည့်သည်တော်များကို သတင်းတစ်ခုတော့ ထပ်ပေးပါသည်။ အနောက်အရပ်သို့ နောက်ထပ် လီ [Li - တရုတ်လူမျိုးတို့ ရှေးက အသုံးပြုသည့် အကွာအဝေး အတိုင်းအတာ တစ်မျိုး] တစ်ထောင်မျှ ဆက်သွားလျှင် ဒီယန်ယု (Dianyue) ဟုခေါ်သော တိုင်းပြည်တစ်ခု ရှိကြောင်း၊ ဒေသခံများသည် ဆင်စီးကြကြောင်း၊ ရှူဒေသမှ ကုန်သည်များ တစ်ခါတစ်ရံ တိတ်တိတ် သွားရောက်ကုန်သွယ်မှု ပြုလုပ်လေ့ ရှိကြကြောင်း ပြောပြခဲ့သည်။
တရုတ်ဧကရာဇ်၏ မူလဆန္ဒမှာ အိန္ဒိယပြည်နှင့် တိုက်ရိုက် ဆက်ဆံရေးလမ်း ဖွင့်နိုင်ရန်၊ ထို့အပြင် အနောက်အရပ်သို့ သွားနိုင်သည့် လမ်းကြောင်းကို ရှာဖွေကာ ဇန်နူလူရိုင်းတို့အား ချေမှုန်းရန် ဖြစ်သည်။ ဤအကြံအစည် မအောင်မြင်ခဲ့ပါ။ သို့သော် ဒီယန်ပြည်နှင့် အဆက်အသွယ် ရရှိခဲ့ခြင်းကြောင့် နှစ်ထောင်ချီ ရှည်ကြာမည့် လုပ်ငန်းစဉ် တစ်ခုကိုတော့ စတင်နိုင်ခဲ့သည်။ ထိုလုပ်ငန်းစဉ်ကြောင့်ပင် ၂၀ ရာစု အကုန်သို့ ရောက်သောအခါ တရုတ်ပြည်သည်လည်း မြန်မာပြည် နယ်စပ်အထိ ရောက်ရှိလာခဲ့ပြီး အိန္ဒိယပြည်နှင့် တိုက်ရိုက်ဆက်သွယ်ရာလမ်းဆိုသော ရှေးဟောင်းအိပ်မက်မှာ လက်တစ်ကမ်းတွင် ရှိလာခဲ့လေတော့သည်။
~ သန့်မြင့်ဦး၏ Where China meets India စာအုပ်မှ ကောက်နှုတ်ပါသည်။
ပုံမှာ တရုတ်နိုင်ငံ၊ ဂန်စူပြည်နယ် (Gansu Province)၊ ဒုန်ဟွမ်ဒေသ (Dunhuang) ရှိ မိုဂေါင်ဂူများ (Mogao Caves) တွင် တွေ့ရသော ၈ ရာစုလက်ရာ ဂူနံရံပန်းချီ ဖြစ်ပြီး ပိုးလမ်းမကြီး အတိုင်း လာသော အနောက်နိုင်ငံမှ ခရီးသည်များ တရုတ်ပြည် နယ်နိမိတ် အတွင်းသို့ ဝင်လာလျှင် ပထမဆုံး ရောက်ရှိမည့် ကုန်သွယ်ရေး ပြုလုပ်ရာမြို့ကို သရုပ်ဖော်ထားသည်။
မြန်မာ့ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများ၏ အတိတ်နှင့် ပစ္စပ္ပုန် မှ နောက်ထပ် အကြောင်းအရာများ ဆက်လက်လေ့လာရန်