သြဂုတ် ၁၈၆၆

ကနောင်မင်းသားကြီး လုပ်ကြံခံရမှု

King Mindon Prince of Kanaung Prince of Myingun

၁၈၆၆ ခုနှစ် သြဂုတ်လတွင် ကနောင်မင်းသားကြီး လုပ်ကြံခံရပြီးနောက် မြန်မာ့သမိုင်း လမ်းကြောင်းသည်လည်း ထာဝရ ပြောင်းလဲသွားခဲ့သည်။ ကနောင်မင်းသားကြီးသည် အိမ်ရှေ့စံမင်းသား ဖြစ်သည်။ မင်းတုန်းမင်းကြီး၏ ညီတော်ရင်း ဖြစ်ပြီး အုပ်ချုပ်ရေးပိုင်းတွင် အတူယှဉ်တွဲ ဆောင်ရွက်နေသူ ဖြစ်သည်။ မင်းတုန်းမင်းနှင့် ကနောင်မင်းသားကြီးတို့ နှစ်ဦးသား လက်တွဲကာ တိုင်းပြည်၏ အုပ်ချုပ်ပုံစနစ်ကို ပြောင်းလဲပစ်ရန်၊ စီးပွားရေးစနစ် ဖွံ့ဖြိုးလာရန်၊ မိမိတို့၏ လွတ်လပ်ရေး မဆုံးရှုံးအောင် ကာကွယ်ရန် ဦးဆောင်ထမ်းရွက်ခဲ့ကြသည်။ ဤသည်မှာ ဂျပန်နိုင်ငံ၊ ထိုင်းနိုင်ငံ (Siam)၊ အီဂျစ်နိုင်ငံနှင့် ဗီယက်နမ်နိုင်ငံ စသော နိုင်ငံများတွင် ဖွံ့ဖြိုးရေး ကြိုးပမ်းမှုများ မပြုလုပ်ခင်က ဦးဆုံး ဆောင်ရွက်ခဲ့သော တိုင်းပြည် ခေတ်မီတိုးတက်ရေး စီမံကိန်းကြီး ဖြစ်သည်။

ကနောင်မင်းသားကြီး၏ လမ်းညွှန်မှုဖြင့် သိပ္ပံနှင့် အင်ဂျင်နီယာပညာများ လေ့လာဆည်းပူးရန်နှင့် စစ်ပညာ လေ့ကျင့်သင်ယူရန် ကျောင်းသား ဒါဇင်နှင့်ချီကို ဥရောပနိုင်ငံများသို့ ပညာတော်သင် စေလွှတ်သည်။ ဘုရင့်စစ်တပ်တွင်း အကြီးစား ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု ပြုလုပ်သည်။ လက်နက်ခဲယမ်းများ၊ သံထည် ဖန်ထည်များ ထုတ်လုပ်ရန် ခေတ်မီစက်ရုံကြီးများကို တည်ထောင်သည်။ ကြေးနန်းလိုင်းလည်း စတင်တည်ဆောက်ခဲ့သည့် အပြင် နိုင်ငံပိုင် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး စနစ်သစ် တည်ထောင်ရန် မီးသင်္ဘော ၁၀ စီးကို အင်္ဂလန်ပြည်မှ တင်သွင်းသည်။ ကမ္ဘာ့ ပထမဆုံးသော ရေနံတွင်းများကို စတင်သည်။ အကောက်ခွန် တိုးမြှင့်ကောက်ခံကာ ပြည်တွင်း လုပ်ငန်းများကို အကာအကွယ် ပေးသည်။ အမေရိကန် ပြည်တွင်းစစ်ကြောင့် ကမ္ဘာ့ဝါဂွမ်း စျေးနှုန်း မြင့်တက်နေသည်ကို အခွင့်ကောင်းယူရန် ဝါဂွမ်း ထုတ်လုပ်ရေးနှင့် ပြည်ပသို့ တင်ပို့ရေးကို ဘုရင်ကိုယ်တိုင် ဦးစီးဆောင်ရွက်သည်။ ယင်းကုန်ပစ္စည်းများ အပါအဝင် အခြား အစိုးရက လမ်းညွှန်ထားသည့် ပြည်ပပို့ကုန်များမှ ရရှိသော ၀င်ငွေကို တိုင်းပြည် ခေတ်မီတိုးတက်ရေးအတွက် သုံးစွဲသည်။ အလားတူပင် အရေးကြီးသည့် လုပ်ဆောင်ချက်မှာ တိုင်းပြည်၏ ဘဏ္ဍာရေးနှင့် စီမံခန့်ခွဲရေး အုတ်မြစ်တစ်ခုလုံးကို ပြန်လည်သုံးသပ်ကာ လယ်ယာခွန် ကောက်ခံခြင်းမှအစ ဗျူရိုကရေစီ ဖွဲ့စည်းပုံစနစ်အထိ အခြေခံကျသော ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လုပ်ငန်းများကို စတင်ခဲ့သည်။

၁၈၆၆ ခုနှစ် သြဂုတ်လ ၂ ရက်နေ့ မွန်းတည့်ခန့်တွင် အသက် ၄၆ နှစ် အရွယ်ရှိ ကနောင်မင်းသားကြီးနှင့် အတူ ဝန်ကြီးများ၊ အတွင်းဝန်များသည် တူတော် မြင်ကွန်းမင်းသားထံ သစ္စာခံသော နောက်လိုက်ဗိုလ်ပါများ၏ လုပ်ကြံခြင်း ခံရလေသည်။ ထို့နောက်တွင် မင်းတုန်းမင်း၏ သစ္စာခံများနှင့် မင်းသား အသီးသီးတို့၏ ဂိုဏ်းကွဲများ အကြား ပြည်တွင်းစစ် ဖြစ်ပွားပြန်သည်။ ရက်သတ္တပတ်ပေါင်း များစွာ ကြာအောင် ဧရာဝတီမြစ်တလျှောက် တိုက်ပွဲများ အပြင်းအထန် ဖြစ်ပွားပြီး နောက်ဆုံးတွင် မင်းတုန်းမင်းကြီးသည် ပုန်ကန်တော်လှန်သူများကို ချေမှုန်းနိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော် မင်းတုန်းမင်း၏ ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး အစီအစဉ်များသည် များစွာ အားလျော့သွားခဲ့လေပြီ။ မင်းတုန်းမင်း ကိုယ်တိုင်လည်း ယခင်ကနှင့် မတူတော့ဘဲ အိမ်ရှေ့စံမင်းသား အသစ်ပင် ထပ်မံ၍ လျာထားခဲ့ခြင်း မရှိတော့ချေ။ တိုင်းပြည် ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေး လုပ်ငန်းစဉ်များကို ကန့်ကွက်ခဲ့သူ တစ်ဦးတစ်ယောက်မျှ မပါခဲ့ချေ။ ပုန်ကန်တော်လှန်သော မင်းသားများသည် အတိတ်က အာဃာတ၊ အာဏာမက်မောမှု၊ မိမိတို့က ပိုသာအောင် ဆောင်ရွက်နိုင်သည်ဟု ယုံကြည်မှုများကြောင့် ထိုသို့ ကြံစည်ခဲ့ကြခြင်း ဖြစ်သည်။

၁၈၆၇ ခုနှစ်တွင် ပြည်တွင်းပဋိပက္ခကို အမြတ်ထုတ်၍ ဗြိတိသျှတို့က မြန်မာအစိုးရကို ကုန်သွယ်ရေး စာချုပ်တစ်ခု အတင်းအကြပ် လက်မှတ်ထိုးစေခဲ့သည်။ စာချုပ်တွင် ပါ၀င်သည့် သဘောတူညီချက်များ အရ မြန်မာပြည်ဘက်မှ အကောက်ခွန် လျှော့ကောက်ပေးရန် လိုက်လျောခဲ့ရသလို တိုင်းပြည်စီးပွားရေးတွင် အစိုးရပါဝင်မှုကိုလည်း ရပ်ဆိုင်းခဲ့ရသည်။ အရှေ့မြောက်ဒေသများတွင် ၁၈၆၀ ပြည့်နှစ် နှောင်းပိုင်းကာလ၌ တိုင်ပေနှင့် ပန်းသေး ပုန်ကန်မှုများကြောင့် တရုတ်ပြည်နှင့် ကုန်သွယ်မှုလုပ်ရန် လုံးဝ မဖြစ်နိုင်ခဲ့။ ထိုအချက်များကြောင့် တိုင်းပြည်ဘဏ္ဍာရေး အကြီးအကျယ် အခက်အခဲ ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ ၁၈၇၀ ပြည့်နှစ်များ အလယ်ပိုင်းကာလတွင် မူလက မင်းတုန်းမင်းနှင့် ကနောင်မင်းသားကြီးတို့ အစပျိုးခဲ့သော ဖွံ့ဖြိုးရေး စီမံကိန်းကြီး၏ အကြွင်းအကျန်များမှာ မရှိတော့သလောက်ပင်။ ပြင်ပအကြောင်းအရာများက ပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးကို အခြေပျက်သွားစေခဲ့သော်လည်း အဆုံးတွင်မူ တိုင်းပြည်ကို ပျက်စီးခြင်းကိန်း ဆိုက်စေခဲ့သည်မှာ အထက်တန်းလွှာတစ်စု အာဏာပြိုင် လုနေကြခြင်းကြောင့်၊ တစ်နည်းအားဖြင့် အရေးကြုံသည့်အခိုက် တိုင်းပြည်ခေါင်းဆောင်များ သွေးမနီးနိုင်ခဲ့ကြခြင်းကြောင့်သာ ဖြစ်ပေတော့သည်။

ကုန်းဘောင်ခေတ်နှောင်း မြန်မာနှင့် အင်္ဂလိပ်စစ်ပွဲများ (အေဒီ ၁၈၂၄ - ၁၈၈၅) မှ နောက်ထပ် အကြောင်းအရာများ ဆက်လက်လေ့လာရန်

ခေါင်းစဉ်များ အားလုံးကြည့်ရန်